De gemene (gemeenschappelijke) gronden – in het Engels: common grounds or common land – die in de Middeleeuwen bestonden zijn in Nederland grotendeels verdwenen. Hier en daar herinneren bepaalde namen er nog aan, zoals bij ons de Koppel of het woord “gemeente”.

Het verdwijnen van de commons door het omheinen en in privaat eigendom vallen van gemene gronden valt samen met het ontstaan van het kapitalisme, en van de absolute dominantie van het privé-eigendom. We kennen de vele zegeningen die dat ons gebracht heeft en nog dagelijks brengt. We weten inmiddels ook dat de de grenzeloze expansiedrift van het kapitaal moeilijk in te tomen is.

Tragedy of the Commons?

In 1968 verklaarde Garrett Hardin dat elke commons gedoemd was te vervallen tot een ruïne: zonder eigenaar zou niemand zich verantwoordelijk voelen voor een gemeenschappelijk goed. Deze theorie van de "tragedie van de commons" heeft decennia lang de inrichting van de samenleving bepaald. Tot in 2009 Elinor Ostrom Hardin’s theorie onderuit haalde. Hardin’s aanval op de commons had slechts een aspect van de commons uitgelicht: open toegang. Zonder besturingsmodel is elke open structuur ten dode opgeschreven, de commons dus ook. Elinor Ostrom onderzocht de vele commons die met name in niet-Westerse landen nog volop in leven waren en ontdekte dat open toegang niet betekent dat mensen er geen verantwoordelijkheid voor nemen. Ostrom bracht besluitvormingsprocessen over commons gedetailleerd in beeld en kreeg daar in 2009 de Nobelprijs voor.

Op de dag van haar overlijden – aan de vooravond van de Rio-conferentie – verscheen het laatste artikel van Elinor Ostrom (1933-2012) onder de sprekende titel 'Green from the Grassroots'. Na lang te zijn weggeweest kwamen de commons weer in beeld!

Inmiddels kennen we weer allerlei moderne soorten commons, bijvoorbeeld Wikipedia en de P2P Foundation. De commons zijn ook weer volop object van wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke publicaties.